بنزین‌سوزی یا یارانه‌سوزی

یارانه‌ از ابزارهای مهم اقتصادی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است اما تا زمانی که نظام پرداخت یارانه‌ها هدفمند نباشد نمی‌تواند جامعه را به سمت عدالت سوق دهد. کاهش فاصله طبقاتی و ایجاد عدالت اجتماعی و اقتصادی از اهداف اصلی اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها بود، اما متأسفانه با گذشت زمان نه‌تنها این اهداف محقق نشد بلکه بهره‌مندی از یارانه‌ها بسته به اینکه چه میزان مصرف می‌شود درنظر گرفته شد، به‌طوری که هرچه افراد بیشتر مصرف کنند میزان بهره‌مندی‌شان از یارانه بیشتر خواهد بود.

حوزه انرژی ازجمله موارد یارانه‌بگیر به‌صورت پنهان است که طبق آمارهای دفتر اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه، سالانه حدود ۶۰۰هزار میلیارد تومان به این بخش تعلق می‌گیرد. بیش از ۱۲۳‌هزار میلیارد تومان از یارانه حوزه انرژی به بنزین و ۱۲۹میلیارد تومان به بخش گازوئیل پرداخت می‌شود، اما جالب است بدانید که تنها حدود ۱۱هزار میلیارد تومان از یارانه بنزین به ۳دهک پایین و ۶۷‌هزار میلیارد تومان آن به ۳دهک بالا که از دهک‌های پردرآمد هستند تعلق می‌گیرد.

• چتری برای اقشار پردرآمد

انتفاع چندبرابری دهک‌های بالای جامعه از یارانه سوخت و انرژی نسبت به دهک‌های پایین جامعه تحقق عدالت را به چالش می‌کشد و چتر حمایتی را به جای اقشار ضعیف بر سر اقشار پردرآمد می‌گیرد.

علی اصغر زرگر -کارشناس حوزه انرژی و استاد دانشگاه- در این‌باره به همشهری درنگ می‌گوید: هدفمند نبودن پرداخت یارانه‌ها باعث شده تا بخش عمده‌ای از آن سهم افراد پردرآمدی شود که در اهداف تعیین‌شده برای دریافت یارانه درنظر گرفته نشده بودند. هم‌اکنون یارانه انرژی بیشتر نصیب کسانی می‌شود که مصرف بیشتری دارند. به‌عنوان مثال خانواده‌ای که چندین خودرو دارد از یارانه‌ای که به بنزین تعلق می‌گیرد بیشتر استفاده می‌کند، درحالی‌که خانواده‌ای که خودرو ندارد از آن محروم است.

او می‌گوید: افرادی که درآمدهای پایین‌تری دارند در میزان مصرف محتاط‌تر عمل می‌کنند، در نتیجه میزان بهره‌مندی آنها از یارانه انرژی کمتر است؛ بنابراین دولت‌ها باید برنامه مشخصی برای تقسیم عادلانه ثروت ملی داشته باشند تا حق طبقات ضعیف پایمال نشود.

زرگر با اشاره به اینکه ما نمی‌توانیم سطح زندگی تمام افراد جامعه را یکی کنیم می‌گوید: عادلانه این است که هرکس برحسب زحمتی که می‌کشد سود عایدش شود، اما آنچه مربوط به ثروت عمومی است و در دست دولت‌ها قرار دارد باید به میزان عادلانه بین افراد جامعه تقسیم شود. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته افزایش قیمت حامل‌های انرژی مانند بنزین با هدف بالابردن رفاه اجتماعی است؛

به‌عبارتی وقتی قیمت بنزین را بالا می‌برند و یارانه را از روی آن برمی‌دارند درآمد حاصل از آن را صرف ارائه خدمات بیشتر به مردم می‌کنند، درحالی‌که اگر قیمت آن پایین باشد افرادی که توانایی مالی بالاتری دارند می‌توانند از آن استفاده کنند. در واقع بیشتر یارانه‌های مصرف بنزین، نصیب خانواده‌های غنی‌تر خواهد شد که این امر اشاره به مشکل جدی نابرابری توزیع ثروت ملی دارد.

• افزایش سطح رفاه به جای پرداخت یارانه

به عقیده زرگر باید برای هدفمندی یارانه‌ها برنامه‌ریزی دقیقی انجام داد که البته این امر هم نیاز به یک مدیریت منسجم دارد. او می‌گوید: وقتی منابع را گران بخریم، به‌صورت خودکار، اقتصادی مصرف می‌کنیم این یک اصل در تمام دنیاست. به‌نظر من اگر یارانه از روی انرژی و سوخت برداشته شود به نفع مردم خواهد بود؛ البته با این شرط که به خوبی مدیریت شود و درآمد حاصل از آن در جهت منافع عمومی به کار رود.

سالانه بیش از ۳۱۰هزار میلیارد تومان یارانه به سوخت، یعنی انواع فراورده‌های نفتی با احتساب هزینه‌های انتقال، توزیع و فروش پرداخت می‌شود که این بالاترین میزان در یارانه‌های پنهان است.

زرگر می‌گوید: هیچ‌کس مخالف این نیست که ماهانه برای هر نفر مبلغ بالایی به عنوان یارانه درنظر گرفته شود و در عوض حتی قیمت‌های حامل‌های انرژی به قیمت واقعی خود برسد، اما چیزی که وجود دارد این است که نباید بخش زیادی از یارانه آزادشده به بهانه‌هایی چون ایجاد زیرساخت طرح‌های عمرانی، گسترش حمل‌ونقل عمومی و... صرف اموری غیراز این شود.